Chương 2 - Thức thứ bảy (Mạt-na thức)

Thứ Tư, 20 Tháng Tư 20163:47 CH(Xem: 2711)
Chương 2 - Thức thứ bảy (Mạt-na thức)
Chương 02: Thức thứ bảy (Mạt-na thức)                
Bài tụng thứ 16 cho tới bài thứ 22 nói về thức thứ bảy: Mạt-na thức (Manas).

Liên hệ giữa thức Mạt-na và tàng thức A-lại-gia rất tế nhị. Mạt-na khởi lên từ tàng thức, và nắm lấy một phần nhỏ của tàng thức làm đối tượng.  Mạt-na nhìn phần A-lại-gia đó như là cái ta (Ngã), là tự tánh riêng  biệt của nó, và nắm chặt lấy cái ta đó. Giống như một em bé nắm lấy váy  mẹ, không cho mẹ đi đứng tự nhiên, Mạt-na nắm lấy tàng thức, cản trở  không cho tàng thức hoạt động tự do và tìm cách ngăn cản sự chuyển hóa  các hạt giống.

Giống như sức hút của mặt trăng trên trái đất làm cho thủy triều dâng  lên, Mạt-na nắm lấy tàng thức, tạo ra một năng lượng làm cho các hạt  giống hiện hành trên ý thức. Các tập khí, triền sử, tham đắm...cũng khởi  lên, trở thành một nguồn năng lượng sai xử chúng ta hành động, nói năng  và suy nghĩ. Năng lượng đó là Mạt-na. Vai trò của Mạt-na là suy nghĩ,  đắn đo, ôm giữ và bám víu.

Giống như tàng thức, Mạt-na hoạt động liên tục ngày đêm, không bao  giờ ngừng. Trong bài tụng thứ 10, chúng ta đã học về ba cách nhận thức  (tam lượng): Hiện lượng hay nhận thức trực tiếp, tỷ lượng hay nhận thức  có so sánh và phi lượng, nhận thức sai lầm. Mạt-na luôn luôn nhận thức  một cách sai lầm (phi lượng). Vì sai lầm, nhất là vì chấp vào cái ta  (ngã chấp) mà Mạt-na gây ra bao đau khổ. Mạt-na giống như người yêu, và  A-lại-gia là người được yêu - một thứ tình yêu vướng mắc, và kết quả là  đau khổ. Tàng thức do đó cũng có thêm tên Ngã Ái Chấp Tàng. Mạt-na được  gọi là Tình thức (the lover).

Mạt-na cũng đóng vai trò của "bản năng tự vệ". Khi chúng ta đang ngủ  say, chợt nghe tiếng động mạnh mà tỉnh ngay được, thì đó là do Mạt-na.  Nếu bất chợt có ai ném vật gì vào ta, ta cũng nhờ phản xạ mà tránh được -  đó cũng là do Mạt-na. Mạt-na đóng vai phòng vệ tự động, khiến cho  cơ thể phản ứng theo bản năng, không cần đợi trí năng điều khiển. Nhưng  chính vì luôn luôn bảo vệ cái ta, mà cuối cùng Mạt-na lại hủy diệt cái  ta đó.

Vai trò của Mạt-na là suy nghĩ, nhận biết, đắn đo, lý luận, nắm bắt  và bám víu. Ngày đêm, Mạt-na làm việc phân biệt, tạo ra sự đối đãi giữa  các sự vật. "Tôi là người này, anh là người kia. Cái này của tôi, cái  kia của anh. Đây là tôi - đó là anh..." Tự ái, sân hận, sợ hãi và ghen  tỵ - tất cả những tâm hành căn cứ vào cái Ngã riêng biệt - đều khởi từ  Mạt-na, khiến cho cuộc đời ta nhiều khổ lụy.

Học để hiểu được vai trò của Mạt-na là điều rất quan trọng. Chúng ta  cần hiểu rằng Mạt-na luôn sáng tác và giữ chặt lấy những nhận thức sai  lầm của nó.